Rusya Türkiye’deki seçimlere etki etmek mi istiyor?

Ukrayna savaşının başlamasının akabinde Türkiye ile Rusya’nın birbirine daha bağımlı hale gelip gelmediği ve bağlardaki simetrinin son devirde bozulup bozulmadığı tartışılırken uzmanlara nazaran Moskova’nın giderek artan jestleri Türkiye’de iktidarın seçimi tekrar kazanması için bir dayanak olarak da kıymetlendirilebilir.

Yaklaşık on aydır devam eden Ukrayna savaşı dünyadaki pek çok dengeyi etkiledi, Rusya’ya uygulanan ambargolar ve yaptırımlara BM Güvenlik Kurulu kararı olmadıkça uymama prensibini sürdüren Türkiye de savaştan en çok etkilenen ülkeler ortasında yer aldı.

Ancak öte yandan savaşın başlamasından birkaç ay sonrasında istikrar siyaseti izlemeye başlayan ra’nın Moskova ile bağları yaz aylarından sonra daha da derinleşti. Rusya’nın attığı Türkiye’nin doğal gaz borcunun ertelenmesi üzere son adımlar kimi etraflarda yalnızca dış siyaset gayeli görülmeyip yaklaşan seçimlerde Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Lideri Tayyip Erdoğan’a takviye olarak da yorumlanıyor.

Gazprom’un “durup dururken borç ertelemeyeceğine” dikkat çeken emekli bir Türk diplomat, Rusya’nın ABD ve kimi Avrupa ülkelerinde seçimlere yaptığı müdahalelerin benzerinin artık Türkiye için de yaşanabileceği ikazında bulunuyor.

Rusya jestlerle ne yapmaya çalışıyor?

Peki Rusya, uzmanlar tarafından “jest” olarak yorumlanan bu adımlarla ne yapmayı amaçlıyor? Moskova’nın maksadı Batı’ya ve NATO’ya karşı Türkiye’yi kendi yakınında tutmak mı ve bu gayesini seçimlere de tesir ederek mi gerçekleştirmek istiyor?

Akkuyu nükleer santralindeki sermaye girişi, tahıl koridoru mutabakatı, BOTAŞ’ın borçlarının ertelenmesi, Türkiye’nin “enerji merkezi” yapılma fikri ve Suriye idaresi ile olağanlaşma süreci üzere alanlardaki gelişmelerin bir taraftan Rusya’nın Batı’ya karşı Türkiye’yi yakın tutma siyasetinin bir yansıması olduğu belirtiliyor, başka taraftan Türkiye’deki seçimleri de etkileyebilecek sonuçlar doğurabileceğine dikkat çekiliyor.

Dış Siyaset ve Güç Analisti Aydın Sezer, Ukrayna savaşının başlamasından itibaren birinci birkaç ay Türkiye’nin hakikaten tarafsız olup olmayacağının Moskova tarafından test edildiğini belirterek şöyle konuşuyor:

“Mart sonunda İstanbul’daki Rusya-Ukrayna görüşmeleri ve Batı’nın baskılarına karşın hava alanının kapatılmamasıyla Rusya Türkiye’nin bu siyasetinde kararlı olduğunu anladı. O andan itibaren de Türkiye’deki seçime yönelik ilgisini artırdı. Erdoğan üzere bir önderin Türkiye’nin başında olmasının Ukrayna savaşının ya da Batı’yla olan meselelerin uzun mühlet devam edebileceği kanısıyla Rusya’nın çıkarlarına hizmet edeceğini anladı ve bu hususta atılması gereken adımları attı.”

Sezer, on aydır süren savaşın Türk ve Rus başkanları birbirine daha da yakınlaştırdığına işaret ederek “Putin açısından elbette ambargolara uymayan bir Türkiye Rusya için dünyaya açılan pencere üzere oldu. Bu çok değerli ve kıymetli. Erdoğan açısından da seçime giden Türkiye’de iktisadi krizle baş etmek emeliyle yani yaralara merhem olacak, iktisatta süreksiz bir bahar havası yaşatacak sermaye girişine yönelik adımlar da Türk dış siyasetinin temel noktası oldu” diyor.

“Türkiye-Rusya yakınlaşması yeni değil”

Peki Türkiye-Rusya bağları Ukrayna savaşından evvel nasıldı?

Akademisyen Hande Orhon Özdağ, AKP ile Rusya ortasındaki ilgilerin aslında iktidarın Batı ile bağlantıları çok daha yeterliyken bile oldukça yakın olduğunu ve bunun unutulduğunu söyleyerek daha da yakınlaşmanın 15 Temmuz darbe teşebbüsünün akabinde başladığını anımsatıyor.

AKP’nin darbe teşebbüsü sırasında kendisini gereğince desteklemeyen Batı’nın yerini fiilen Rusya’nın doldurmasını hedeflediğini ve siyasal takviyeye ek olarak giderek ağırlaşan kriz şartlarında ekonomik takviyenin de AKP’nin iktidarını sürdürmek için daha kıymetli hale geldiğini söyleyen Özdağ, şöyle konuşuyor:

“Ukrayna savaşı da AKP’ye ABD ve AB yaptırımlarına katılmadan Rusya’yla ekonomik bağlantıları derinleştirme imkanı verdi ki bu seçim öncesi meşruiyet yitimi artan AKP’nin tam da muhtaçlığı olan şeydi. Münasebetiyle evet Putin, AKP idaresine seçim öncesi muhtaçlığı olan iki kıymetli hususta jest yaptı diyebiliriz: ‘Tahıl koridoru’ teşebbüsü ile siyasal meşruiyet ve doğal gaz konusunda ekonomik dayanak.”

Bu ortada Türkiye’deki muhalefet üyeleri ve kimi ekonomistler Rusya’nın adımlarının seçimlere müdahale manası taşıdığını söylerken, uzmanlar ise tanımlamada daha temkinli.

Özdağ bu adımlar için “Rusya’nın Türkiye’de yerini sağlamlaştırmak için AKP’ye verdiği değerli destekler” demeyi tercih ediyor ve kelamlarını şöyle sürdürüyor:

“Batı ile sıkıntıları olan bir AKP iktidarının sürdürülmesi Karadeniz’de Ukrayna’yla savaşan bir Rusya için çok kıymetli. Rusya aslında AKP’yi destekleyerek NATO genişlemesini hali hazırda fiilen önlemiş olan Türkiye’nin güç ekonomik şartları nedeniyle tekrar Batı’ya yanaşmasının da önüne geçmiş oluyor.”

Suriye ile olağanlaşmanın seçime tesiri ne olabilir?

Rusya’nın 2018’den bu yana Türkiye’ye Suriye idaresi ile olağanlaşması için yaptığı davetler da bugünlerde karşılık bulmuş durumda. Son olarak savunma bakanlarının yaptığı görüşme 11 yıldır iki ülke ortasında yapılan en üst seviye görüşme oldu ve gerisinden yeni görüşmelerin gelmesi bekleniyor.

Suriye ile normalleşmede ra açısından itici güçlerden birisinin de tekrar seçim olduğu konuşuluyor.

Sezer’e nazaran 2023 yılı Suriye konusunda değerli adımların atılacağı bir yıl olacak. Bu adımlardan acil sonuçlar beklenmediğini de söyleyen Sezer, iktidarın seçim süreci boyunca “Suriye konusunda artık biz durumumuzu değiştirdik, Esed gitti Esad geldi, bakın sıkıntıları çözmeye çalışıyoruz. Bunun temelinde de iki yakıcı sorunu çözeceğiz. Bir tanesi PKK-PYD, başkası de sığınmacıların gidişi” bildirisi vereceğini belirtiyor.

Ancak yenilenen Suriye siyasetinin seçimlere yansıyabilecek kimi maliyetlerinin olmasını da beklediğini söyleyen Sezer, “Ilımlı ılımsız, silahlı silahsız muhalefetin Türkiye-Suriye yakınlaşmasına vereceği reaksiyonun hiç beklenmedik maliyetleriyle de karşılaşabiliriz. Benim en çok beklediğim terör saldırıları” yorumu yapıyor.

Özdağ da seçim öncesi Suriye ile yakınlaşmadan çok önemli sonuçlar beklemeyenler ortasında. Sembolik kimi adımlar atılabileceğini söyleyen Özdağ, şunları söylüyor:

“Türkiye’nin Suriye’den çekilmesi Esad’ın kazanımı olur. MHP ile ittifak halindeki AKP hükümeti seçim öncesinde Suriye’den çekilebilir mi? Bu sandığa nasıl yansır? Birkaç bin mültecinin Suriye’ye dönmesi tahminen sağlanır. Lakin Suriye sorununda istikrarlar çok karışık ve seçim öncesi tam olağanlaşma beklemek çok sıkıntı görünüyor.”

Tahıl koridoru mutabakatı Türkiye’nin konut sahipliğinde Türkiye, Rusya, Ukrayna ve Birleşmiş Milletler (BM) ortasında İstanbul’da imzalanmıştı.Fotoğraf: Umit Bektas/REUTERS

Rusya’dan seçimlere bakış nasıl?

Türkiye ile Rusya ortasında atılan adımlar Türkiye’de farklı açılardan yorumlanırken Rusya’nın seçimlere ve mümkün sonuçlarına bakışı da merak ediliyor.

Rusya’da çalışmalarını sürdüren Siyaset Bilimci ve Rusya Uzmanı Ümit Nazmi Hazır, Rus resmi makamlarının şu ana kadar genel prensip gereği Türkiye’deki seçimle ilgili bir açıklama yapmadığını belirterek buna karşılık kamuoyundaki genel tavrın Erdoğan ile yola devam etmenin daha olumlu olacağı istikametinde olduğunu söylüyor.

Hazır bunun nedenleri ise şöyle sıralıyor:

“Putin ile Erdoğan ortasında 20 yıllık bir münasebet var, iki taraf birbirini tanıyor ve direkt irtibat kurabiliyor. Rusya açısından bakıldığında Erdoğan’ın iktidarda olması kimi kolaylıklar da sağlıyor. Mesela birincisi muhatap olunan tek bir kişi var. Yani Türkiye ile siyasetini direkt Erdoğan ile belirleyebiliyor. Muhalefetin seçimi kazanması durumunda ise çok fazla aktörle Rusya’nın ikili münasebetleri ve Türkiye’yi yönlendirme kapasitesi azalmış olacak.”

Buna ek olarak iki ülke ortasındaki yatırımların devamı açısından da Erdoğan iktidarının sürmesine olumlu bakıldığını söyleyen Hazır, buna karşılık genel tavrı yansıtmayan kimi yorumcuların ise Erdoğan’a eski Sovyet cumhuriyetlerinde daha proaktif bir siyaset izleyebileceği fikriyle inanç duymadığını belirtiyor.