Türkiye’de enflasyon açısından kritik bir parametre olan dolar kuru düzeyi, TCMB’nin döviz satışı, kimi ülkelerle yapılan swap süreçleri, ihracatçılara getirilen yükümlülükler ve Kur Muhafazalı Mevduat (KKM) ile Ağustos ayından beri 18 Türk Lirası (TL) bandında stabil duruyor. Son bir ayda ise 18.60-18.70 düzeyine demir atmış durumda.
Hükümet dolar kurunu tutmaya çalışırken ihracatçılar ise dış ticarette avantaj kazanmak için dolar kurunun 20 TL üzerine çıkması gerektiği görüşünde. Seçimlerden sonra sert bir kur artışı bekleyişi hakim. Uzmanlara nazaran de kurun yapay biçimde sabit tutulmaya devam edilmesi halinde Türkiye’de döviz krizi tehlikesi yaşanabilir.
Seçimler belirleyici olacak
Ekim ayı sonunda açıklanan Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı’nda yer alan bilgilere nazaran dolar/TL’nin 2023’ü 21,51 lira düzeyinde tamamlaması hedefleniyor. Programa nazaran vatandaşın ve şirketlerin dövize yönelmesini engmek için geliştirilen KKM 2023 yılında da devam edecek ve bu sistem için 25 milyar TL kaynak ayrılmış durumda. Fakat pek çok memleketler arası kuruluş ve ekonomiste nazaran, dolar kuru 2023’te çok daha yüksek düzeyleri görebilir.
Örneğin memleketler arası kredi derecelendirme kuruluşu Fitch, Türkiye’de dolar kurunun düzeyini 2023 yılı için 3 farklı senaryoya nazaran değerlendirirken Erdoğan’ın yine Cumhurbaşkanı seçilmesi lakin AKP’nin Meclis çoğunluğunu kaybetmesi halinde, dolar kurunun 2023 yılında 23,2 TL, 2024 yılında 24,6 TL, 2025 yılında ise 24,5 TL düzeyini göreceği iddiasında bulundu.
Erdoğan’ın tekrar seçilmesi ve AKP’nin Meclis çoğunluğunu da kazanması halinde dolar kurunun 2023 yılında 28 TL, 2024 yılında 39,9 TL, 2025 yılında 39,7 TL’yi bulacağını öngören Fitch, muhalefetin hem cumhurbaşkanlığını hem parlamento çoğunluğunu kazanması halinde ise dolar kurunun 2023’te 24,2 lira, 2024’te 22,5 lira, 2025’te ise 18,2 TL düzeyinde olacağı öngörüsünde bulundu.
Ekonomi muharriri Barış SoydanFotoğraf: Privat
“Hâlâ hesapların yüzde 50’den fazlası dövizde”
Türkçe’ye konuşan iktisat muharriri Barış Soydan, hükümetin dövize karşı TL’yi özendirmek için attığı adımlar ile Aralık 2021’de 240 milyar dolar düzeyinde olan Türkiye’deki toplam döviz hesaplarının evvelki hafta 200 milyar doların altını gördüğünü belirtiyor. Soydan buna rağmen hâlâ vatandaşların b mevduatlarının yüzde 50’den fazlasının döviz hesaplarından oluştuğunu lisana getiriyor.
TCMB rezervlerinden satılan yaklaşık 100 milyar dolar sonrasında, ihracatçılara ve turizmcilere döviz gelirlerinin yüzde 40’ını TCMB’ye satma mecburiliği getirildiğine işaret eden Barış Soydan, şöyle konuşuyor:
“Bu olağan bir uygulama değil. Hatta ben buna finansal OHAL diyorum. Bu uygulamanın harika olduğunu nereden çıkarıyorum pekala, zira öbür ülkelerde yok. Bir tek savaş sonrası Rusya bu adımı attı. Yani fakat savaş şartlarında yapılan bir uygulama var bugün Türkiye’de.”
Bu inanılmaz uygulamalar sayesinde TCMB rezervlerinin eriyip bitmesinin önüne geçilebildiğini de kelamlarına ekleyen Soydan, “Bununla birlikte Rusya, Katar ve Suudi Arabistan’dan gelen ve gelecek olan paralar ile birlikte rezervler yükselmeye bile başladı diyebiliriz” diyor.
“Önlemler uzarsa döviz krizi yaşanabilir”
Söz konusu para girişleri ile birlikte seçime kadar geçecek müddette dolar kurunun mevcut düzeylerde tutulabileceğini kaydeden Soydan’a nazaran, orta vadede ise bu tedbirlerin devam etmesi Türkiye iktisadında çok önemli sıkıntılar ortaya çıkarabilir.
Seçim sonrası dolar kurunda sert bir artış olma mümkünlüğünün yüksek olduğunu lisana getiren Soydan, “Giderek artan cari açık varken bu sistem çok fazla sürdürülemez. Türkiye’nin ihracat artışı yüzde 1’e indi, ihracat artışı ise yüzde 30’lara çıktı. Bu türlü giderse Türkiye duvara çarpar. Bir döviz krizi yaşanır” formunda konuşuyor.
Soydan, yapılan son akademik araştırmalara nazaran dolar kurunda yaşanacak her yüzde 100 artışın enflasyona yüzde 50 üzere çok önemli bir oranda tesir edeceğinin ortaya konduğuna da işaret ediyor.
Faiz düştü, dolar düşmedi
TCMB 24 Kasım’da siyaset faizini 150 baz puan daha indirerek yüzde 9’a çekti. Böylelikle 2 yıl ortadan sonra TCMB’nin siyaset faizi tekrar tek haneye inmiş oldu. Geçen yıl Eylül-Aralık periyodunda 500 baz puanlık faiz indirimi yapan Merkez Bsı, bu yıl ise Ağustos-Kasım devrinde yeniden 500 baz puanlık indirime imza attı ve “indirim döngüsünü sonlandırdığını” ilan etti.
Aradan geçen yaklaşık 14 aylık periyotta dolar kuru 8,30’dan 18,60’a çıkarken, resmi tüketici enflasyonu ise yüzde 19’dan yüzde 85’e kadar yükseldi. Üretici enflasyonu ise ekim ayında yüzde 157’yi görerek rekor kırdı. Lakin faizde tek haneye inilmesine karşın dolar kurunda geriye dönüş sağlanamadı. Kur düzeyi 18.50-18.70 bandında kaldı.
Beykoz Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Cihan BolgünFotoğraf: Privat
“Hükümetin kur artışına tahammülü yok”
Türkçe’ye konuşan Beykoz Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Cihan Bolgün, son bir yıldır iktisat idaresinin “yarı katı” sermaye denetimleri ile dolar kurunun aşikâr bir düzeyin üstüne çıkmasını engdiğine işaret ediyor.
Kurun tutulmasında öncellikle TCMB rezervlerinden “arka kapı” sistemi ile satılan yaklaşık 100 milyar doların büyük tesiri olduğunu kaydeden Doç. Dr. Bolgün, “Seçime gidilirken hükümetin kur artışına hiçbir tahammülü yok. Zira kur artışı başta enflasyon olmak üzere bütün dinamiği bozuyor” diye konuşuyor.
“Dolar kuru 20-21 TL olmalı”
Alınana tüm tedbirler nedeni ile seçime kadarki 5 aylık süreçte dolar kurunda çok büyük oynamalar beklemediğini tabir eden Bolgün’e nazaran, öte yandan cari açık sıkıntısına karşı seçime kadarki süreçte 20-21 TL bandında bir dolar kuruna müsaade verilmesi gerekiyor.
Seçimden sonra iktidarın değişmesi halinde ise iktisat siyasetlerinde önemli bir dönüşüm beklentisi olduğuna işaret eden Bolgün, “Ekonomi siyasetinde radikal bir değişim olması halinde, halihazırdaki yüzde 9’luk TCMB faizinin yüzde 30’un üzerine çıkarılması ile karşı karşıya kalabiliriz. Bu da ister istemez dolar kuru dahil tüm parametreleri değiştirecektir” değerlendirmesinde bulunuyor.
